اخبار منتشرشده از قول وزیر بهداشت و معاون وزیر نیرو درباره آلودگی آب تهران به نیترات در هفته های گذشته، اگرچه برخی را نگران کرد ولی برای برخی هم سبب خیر شد. بازار تولیدکنندگان دستگاه های تصفیه آب خانگی و واردکنندگان این دستگاه ها در این روزها به بازار گرمی تبدیل شده است....
برخی آمارهای غیررسمی حاکی از آن است که میزان فروش این دستگاه ها در این مدت، افزایش چشمگیری پیدا کرده. ولی آیا همه این دستگاه ها هم ارزند؟ آیا شیوه های به کار گرفته شده در تمام آنها یکسان است؟ آیا کارایی تمام آنها مشابه است؟
اگرچه مردم، تمام این دستگاه ها را با نام کلی «دستگاه تصفیه آب» می شناسند ولی مکانیسم اثر آنها با همدیگر متفاوت است. در «صنایع غذایی» این هفته، نظر چند تن از کارشناسان و صاحب نظران را در این زمینه جویا شده ایم.
قدیمی ترین روش تصفیه آب
تصفیه آب و تبدیل آب غیرقابل مصرف به آب شرب از گذشته های دور یکی از دغدغه های اصلی انسان بوده است؛ دغدغه ای که به تدریج موجب پدیدآمدن روش هایی برای تصفیه آب و جدا کردن ناخالصی های آن شد. یکی از این روش ها که قدیمی ترین روش در این رابطه است، استفاده از تبخیر و تقطیر مجدد آب است. این روش که در واقع، یکی از مطلوب ترین و مطمئن ترین روش های خالص سازی آب به حساب می آید، می تواند تمام املاح موجود در آب، اعم از املاح محلول یا غیرمحلول، را از آن جدا کند.
دکتر انوشیروان محسنی بندپی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس، در این مورد می گوید: «تبخیر و تقطیر آب یکی از روش های موثر و در عین حال، پرهزینه برای تصفیه آب است. با این روش، تمام ناخالصی های آب از آن جدا می شود.» او می افزاید: «اگرچه با تصفیه آب به این روش می توان آب خالص به دست آورد ولی این روش به جز در موارد معدود آزمایشگاهی، کاربرد دیگری ندارد. زیرا در آب علاوه بر املاح و ناخالصی های مضر، ترکیبات بی خطری وجود دارد که برای سلامت انسان زیان ندارند و نیازی به جداسازی آنها از آب نیست.»
روش تعویض یونی
یکی دیگر از روش های موجود برای تصفیه آب، استفاده از شیوه تعویض یونی است. این روش، راه بسیار کارآمدی برای حذف املاح و ناخالصی های موجود در آب است. در این روش از رزین های تعویض یونی استفاده می شود. این رزین ها، حاوی هیدروژن فعال هستند که می توانند نمک های محلول در آب را با تعویض یون های مربوطه به اسید تبدیل کنند. در این روش، رزین ها در داخل ستون های مخصوصی از جنس استیل روی لایه های سیلیس مشبک ریخته می شوند و آب خام (تصفیه نشده) با ورود به این ستون ها از سمت بالا، نمک های محلول در خود را از دست می دهند و به صورت تصفیه شده از قسمت پایین ستون خارج می شوند.
دکتر احمدرضا یزدان بخش، عضو هیات علمی دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، در این رابطه می گوید: «روش های مختلفی برای تصفیه آب در دستگاه های تصفیه آب خانگی وجود دارد. یکی از روش هایی که در این دستگاه ها مورد استفاده قرار می گیرد، روش تعویض یونی است که بازده نسبتا بالایی دارد اما این روش مستلزم تامین هزینه های مربوط به تعویض رزین هاست. اگرچه در حال حاضر تکنولوژی تعویض یون برای تصفیه آب در کشور ما وجود دارد ولی این رزین ها قیمت نسبتا بالایی دارند و استفاده از این روش برای تامین آب شرب، راه معقولی و به صرفه ای به نظر نمی رسد.» دکتر انوشیروان محسنی بندپی نیز در این خصوص می گوید: «استفاده از این روش ها زمانی مطلوب است که رزین ها سالم باشند. در استفاده از روش تعویض یون، این رزین ها باید به طور منظم تعویض شوند و این کار از لحاظ هزینه مقرون به صرفه نخواهد بود. شاید بتوان از روش تعویض یون در مقیاس های بزرگ تری استفاده کرد ولی استفاده از آن در دستگاه های خانگی معقول به نظر نمی رسد.»
روش اسمز معکوس
روش دیگری که در مورد دستگاه های تصفیه آب از آن استفاده می شود، روش اسمز معکوس است. در این روش نیز که در فضای نفوذپذیری غشاهای نیمه تراوا طراحی شده است، آب خام با عبور از غشاهای با قدرت نفوذپذیری خاص، املاح و نمک های محلول خود را از دست می دهد و به آب شیرین قابل شرب تبدیل می شود. در این روش، آب با فشار معین از یک قسمت غشا وارد می شود و با از دست دادن املاح از سوی دیگر، غشاهای نیمه تراوا خارج می شود. اگرچه این روش در مقایسه با روش تعویض یونی با صرفه اقتصادی بیشتری همراه است اما باز هم هزینه های مربوط به آن بالاست.
دکتر یزدان بخش در این خصوص می گوید: «اگر قرار باشد املاح و ناخالصی های مربوط به آب شرب حذف شود، باید نگاه به سمت روش هایی باصرفه اقتصادی بیشتر باشد. کشورهایی که در این زمینه فعالیت می کنند، با اتکا بر همین اصل از روش هایی مثل تصفیه های بیولوژیکی، دنیتریفیکاسیون و دیگر روش ها بهره می گیرند. متاسفانه در کشور ما دستگاه های تصفیه آب خانگی، هزینه های بالایی را برای صاحبان آن به همراه دارد و اگر رقم های پرداختی در این مورد را در کنار یکدیگر قرار دهیم، خواهیم دید که حتی توزیع آب تصفیه شده و بسته بندی بین مردم، هزینه کمتری نسبت به بکارگیری روش های تصفیه خانگی به همراه خواهد داشت.»